Klimat dla rozwoju przedsiębiorczości
Przedsiębiorcy doceniają naszych absolwentów. Chcemy jednak kształcić nie tylko przyszłych pracowników, ale też pracodawców – mówi prof. dr hab. ALOJZY Z. NOWAK, rektor Uniwersytetu Warszawskiego (UW).
Trwa Europejski Rok Umiejętności. Według Ursuli von der Leyen, przewodniczącej Komisji Europejskiej, trzeba doprowadzić do sytuacji, w której umiejętności kandydatów będą odpowiadać potrzebom firm.
Cała działalność Uniwersytetu Warszawskiego wpisuje się w ideę tego przedsięwzięcia. Tworząc programy studiów, uwzględniamy kompetencje przyszłości, aby przygotować studentów do wejścia na rynek pracy. Uświadamiamy im, że konieczne jest stałe doskonalenie się i uczenieprzez całe życie. Zarówno kierunki praktyczne, jak i akademickie wskazują różne ścieżki zawodowe i mobilizują do zdobywania doświadczeń. Angażowani są eksperci czy też partnerzy zewnętrzni, którzy pokazują zasoby oraz narzędzia wykorzystywane i niezbędne w gospodarce. Interesariusze zewnętrzni jednostek UW (tj. przedstawiciele otoczenia społeczno-gospodarczego) mają wpływ na przygotowywanie programów studiów i tworzenie nowych, które odpowiadają na potrzeby rynku. Interesariusze są dobierani w zależności od specyfiki programu studiów i sylwetki jego absolwentów. Wśród nich często można znaleźć przedstawicieli instytucji kultury, jednostek samorządu terytorialnego, członków zarządów spółek i przedsiębiorców (potencjalnych pracodawców dla naszych absolwentów).
Każdy absolwent, jeszcze przed absolutorium i obroną pracy dyplomowej, może ubiegać się o przyznanie stypendium, które obejmuje dofinansowanie praktyk zagranicznych u wybranego pracodawcy
Innowacje i transfer nauki do gospodarki to też codzienność na UW. Jako Uniwersytet Warszawski jesteśmy beneficjentem funduszy europejskich. W styczniu 2021 r. zamknięto ostatnie konkursy w programie „Horyzont 2020”. Jego podsumowanie pokazuje, że spośród wszystkich polskich instytucji naukowych UW najskuteczniej pozyskiwał środki na realizację projektów badawczych oraz badawczo-rozwojowych. W 2021 r. rozpoczął się nowy okres programowania na lata 2021-2027. W pierwszych konkursach naukowcy z naszej uczelni złożyli 90 wniosków, a w 2022 r. rozpoczęli realizację 24 nowych projektów. Tylko w latach 2022-2023 badacze z UW otrzymali dziewięć prestiżowych grantów Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych ERC, dofinansowanych łącznie na kwotę ponad 14 mln euro.
W projektach biorą udział nie tylko naukowcy z UW, ale także doktoranci i studenci. Dzięki temu ci ostatni już na etapie studiów mogą nabywać kompetencje i umiejętności badawcze, które przygotowują ich do dalszej pracy naukowej czy wdrożeniowej.
Losy absolwentów
Czy uczelnia śledzi losy swoich absolwentów?
Monitoring losów absolwentów jest od 2011 r. integralną częścią systemu zapewniania i doskonalenia jakości kształcenia na Uniwersytecie Warszawskim. Głównym źródłem informacji na temat losów absolwentów – na poziomie całej uczelni oraz dla poszczególnych kierunków studiów – są corocznie aktualizowane wyniki w ramach ogólnopolskiego systemu monitorowania ekonomicznych losów absolwentów szkół wyższych (w skrócie: ELA). System ten został zaprojektowany przez zespół Pracowni Ewaluacji Jakości Kształcenia UW i jest rozwijany pod kierunkiem badaczy z naszej uczelni. Dane dostępne w systemie ELA pozwalają na precyzyjne określenie pozycji absolwentów na rynku pracy w ciągu pięciu lat po ukończeniu studiów. Umożliwiają też analizę dynamiki wynagrodzeń, stabilności zatrudnienia, ryzyka bezrobocia czy czasu poszukiwania pracy.
Z badań wynika, że absolwenci studiów II stopnia Uniwersytetu Warszawskiego rzadziej niż pozostali doświadczali bezrobocia (8,3 proc. wobec 13,8 proc. absolwentów w skali kraju) w pierwszym roku po uzyskaniu dyplomu. Również pod względem wynagrodzeń sytuują się lepiej niż ogół absolwentów. Wyniki te służą władzom poszczególnych jednostek UW do projektowania programów studiów. Prowadzimy też warsztaty, których celem jest doskonalenie kadr w wykorzystywaniu danych z systemu ELA.
W ciągu ostatnich 10 lat (w 2013 i 2016 r.) Uniwersytet Warszawski przeprowadził we własnym zakresie badanie losów absolwentów UW. Opierały się one na analizie opinii pracodawców oraz osób, które ukończyły naszą uczelnię. Na podstawie tych badań można było scharakteryzować najważniejsze oczekiwania pracodawców wobec absolwentów UW. Ukończenie wymagających studiów jest dużym atutem niemal niezależnie od tematyki tych studiów.
Erasmus
Europejski Rok Umiejętności służy podkreślaniu wspólnych wartości, promuje mobilność i współpracę w wymiarze międzynarodowym.
Od roku akademickiego 1998/1999 Uniwersytet uczestniczy w programie Erasmus. Przez ponad 25 lat odbyło się ponad 26 tys. wyjazdów i przyjazdów studentów, doktorantów i pracowników. Przyznano w tym czasie stypendia o wartości 54 mln euro. Uniwersytet Warszawski mieści się w czołówce uczelni europejskich, które wysyłają największą liczbę studentów, a także zarządza projektami o największych budżetach.
Oferujemy stypendia na praktyki studenckie Erasmus+ wszystkim studentom, którzy ukończyli przynajmniej pierwszy rok studiów. W wypadku praktyk studenckich stypendium obejmuje dofinansowanie praktyk zagranicznych u wybranego pracodawcy. Jego wysokość ustalana jest w zależności od kraju. Od 2014 r. z praktyk skorzystało 1500 naszych studentów.
Uniwersytet Warszawski oferuje także stypendia na praktyki absolwenckie w ramach Erasmusa – od momentu wprowadzenia takiej możliwości przez Komisję Europejską, czyli od 2014 r. Każdy absolwent, jeszcze przed absolutorium i obroną pracy dyplomowej, może ubiegać się o przyznanie stypendium, które obejmuje dofinansowanie praktyk zagranicznych u wybranego pracodawcy.
Uniwersytet prowadzi bazę danych pracodawców z różnych krajów. Każdy student i absolwent może samodzielnie wskazać pracodawcę i uzgodnić program praktyk.
Ile osób po ukończeniu studiów wyjeżdża za granicę? I czy z kolei UW skutecznie zachęca obcokrajowców do studiowania i robienia kariery naukowej w Polsce?
Choć Uniwersytet Warszawski nie prowadzi statystyki dotyczącej wyjazdów absolwentów do pracy za granicą, dane te można sprawdzić w sposób pośredni w ogólnopolskim systemie ELA. Wynika z nich m.in., że odsetek magistrów z rocznika 2020, którzy uzyskali dyplom na UW i od razu wyjechali za granicę, jest niższy niż 8 proc. w przypadku absolwentów studiów II stopnia i niższy niż 6 proc. w przypadku absolwentów studiów jednolitych magisterskich.
Odsetek obcokrajowców w stosunku do ogólnej liczby studentów wynosi na naszej uczelni ponad 6 proc. Wśród doktorantów – 12 proc.
Badacze UW uczestniczą też w pracach europejskiego zespołu (przy Komisji Europejskiej), który buduje system monitorowania transgranicznej mobilności absolwentów szkół wyższych.
Przedsiębiorczość, spin-offy
Polskie uczelnie kształcą świetnych specjalistów, ale czy rodzimi pracodawcy ich doceniają?
Dane z badań ekonomicznych losów absolwentów szkół wyższych pokazują, że pracodawcy doceniają naszych absolwentów. Jednak na UW chcemy kształcić nie tylko pracowników, ale też przyszłych pracodawców. Stwarzamy klimat do rozwoju nauki, innowacyjności i przedsiębiorczości. Od 6 lat organizujemy konkurs Przedsiębiorca Roku UW. Jego celem jest popularyzacja działań przedsiębiorczych, a także prezentowanie dobrych praktyk i pozytywnych przykładów biznesowych wśród przedstawicieli społeczności uczelni. Do konkursu zgłaszają się przedsiębiorcy, którzy proponują nowe i innowacyjne rozwiązania, a ich działania odeszły daleko od naśladownictwa.
Przykładów udanego transferu wyników badań naukowych do biznesu jest wiele. Wymienię choćby spółkę spin-off UW ExploRNA Therapeutics, która zajmuje się technologią modyfikacji mRNA. Metoda ta może znaleźć zastosowanie w leczeniu chorób wirusowych i nowotworowych. W grudniu 2022 r. badacze z ExploRNA Therapeutics zostali docenieni przez Fundację Billa i Melindy Gatesów i otrzymali dofinansowanie na dalszy rozwój autorskiej technologii modyfikacji mRNA. Warto też wspomnieć spółkę Warsaw Genomics, która powstała w 2015 r. jako spin-off UW. W czasie pandemii COVID-19 przeprowadzała ona testy na zlecenie szpitali i placówek medycznych. W ten sposób wsparła system ochrony zdrowia w walce z pandemią.
Programy studiów
Czy w odpowiedzi na zmiany na rynku pracy UW modyfikuje program kształcenia?
Programy studiów prowadzonych na UW podlegają ewaluacji, w której uczestniczą zarówno studenci, nauczyciele akademiccy, jak i przedstawiciele otoczenia społecznego. Efektem tych prac są zmiany mające udoskonalać zarówno założenia programowe, jak i ich realizację w praktyce. Stale doskonalimy programy studiów, poszukując nowej formuły kształcenia, odpowiadającej na wyzwania szybko zmieniającego się rynku pracy i potrzeb społeczeństwa cyfrowego.
W ostatnich latach na UW powstało wiele nowych kierunków studiów, w tym studiów II stopnia i studiów prowadzonych w języku angielskim. Stanowi to odpowiedź zarówno na oczekiwania kandydatów, jak i studentów. Jest także efektem realizowanej strategii dostosowania dydaktyki do zmieniających się potrzeb otoczenia oraz priorytetów Uniwersytetu związanych z dynamicznym umiędzynarodowieniem.
Rezygnacja z konkretnych programów studiów jest często wynikiem wyczerpania się pewnej formuły kształcenia w danym obszarze czy dyscyplinie. W większości przypadków oznacza to potrzebę zbudowania programu na nowo, już z innymi efektami uczenia się i nowymi treściami programowymi.
Umiejętności przyszłości
Czy można szybciej reagować na zmiany? Realizować działania wyprzedzające?
Studia trwają dwa, trzy lub pięć lat, więc powinny być tak skonstruowane, aby wyposażać studentów w wiedzę i umiejętności pozwalające na uzupełnianie uzyskanego wykształcenia w toku kariery zawodowej. Warto podkreślić, że kształcenie uniwersyteckie nie jest kształceniem zawodowym.
Absolwenci studiów uniwersyteckich uzyskują specjalistyczne przygotowanie kierunkowe, ale jest ono najczęściej bazą do samodzielnego rozwijania ścieżek kariery zawodowej. Pod tym pojęciem kryje się cały szereg kompetencji, które pozycjonują absolwenta UW jako przyszłego lidera na rynku pracy i w środowisku społecznym. Kluczowe jest zatem, aby zarówno w programach studiów, jak i w praktyce dydaktycznej obecne były te umiejętności, które określa się jako „kompetencje przyszłości”.
Z dotychczasowych badań wynika, że obejmują one zarówno uniwersalne kompetencje poznawcze, społeczne, jak i technologiczne. Opublikowany w maju 2023 r. nowy raport World Economic Forum „The Future of Jobs” wskazuje kluczowe kompetencje pożądane przez pracodawców. Są wśród nich: myślenie analityczne, myślenie kreatywne, zwinność i elastyczność, motywacja i samoświadomość, ciekawość i umiejętność uczenia się przez całe życie. A także umiejętności technologiczne, niezawodność, empatia, umiejętność aktywnego słuchania, przywództwo i wpływ społeczny.
Niewątpliwie ważnym wyzwaniem będzie uelastycznienie ścieżek kształcenia i udział Uniwersytetu w edukacji ustawicznej
Oznacza to potrzebę upowszechnienia krótszych form kształcenia, które pozwalają nazdobywanie i potwierdzanie mikrokwalifikacji i kwalifikacji cząstkowych. Ponadto uczelnie będą się otwierać naedukację osób o rozwiniętej karierze zawodowej, chcących uzupełnić lub podnieść swoje kwalifikacje.
Uniwersytet Warszawski, mając na uwadze umiejętności niezbędne w przyszłości, kształci nauczycieli szkół średnich na studiach podyplomowych. Obejmują one doradztwo zawodowe oraz naukę przez eksperyment. Studia te uruchomiliśmy w ramach projektu „Mazowsze dla Oświaty”, który realizujemy wspólnie z Urzędem Marszałkowskim. Uczestnikami pierwszej edycji programu było 60 dyrektorów lub zastępców dyrektorów oraz 60 nauczycieli i pedagogów ze szkół z województwa mazowieckiego.
Dziękujemy za rozmowę.
Więcej o Europejskim Roku Umiejętności