Transformacja opieki zdrowotnej na Mazowszu
Wczesne wykrywanie i profilaktyka m.in. cukrzycy, otyłości czy zaburzeń rozwoju fizycznego oraz psychospołecznego dzieci i młodzieży – to tylko część działań, które realizujemy – mówi Elżbieta Lanc, członek zarządu województwa mazowieckiego.
Często podkreśla Pani znaczenie profilaktyki oraz deinstytucjonalizacji ochrony zdrowia. Co w tych obszarach dzieje się obecnie na Mazowszu? Czy pacjenci mogą liczyć na nowe programy?
Elżbieta Lanc: Profilaktyka to podstawa. Pozwala uniknąć choroby, ograniczyć jej skutki albo zahamować rozwój. Z kolei wspieranie rozwoju deinstytucjonalizacji wynika ze zmian w systemie ochrony zdrowia. Chcemy jeszcze lepiej zaspokajać potrzeby pacjentów i zwiększać efektywność naszych działań prozdrowotnych.
Szczególnie ważna jest dla nas deinstytucjonalizacja pieczy zastępczej. Zaawansowanie tego procesu na Mazowszu w pierwszej połowie 2017 r. wyniosło 61%. Uzyskaliśmy wynik o 1,1 punktu procentowego niższy od średniej dla Polski i o 11 punktów procentowych niższy od województwa wielkopolskiego, w którym stopień ten był najwyższy w całym kraju. To nas jeszcze bardziej zmobilizowało i dlatego planujemy realizację projektów ukierunkowanych przede wszystkim na rozwój rodzinnych form pieczy zastępczej.
Do października 2020 r. planujemy działania w zakresie zdrowia psychicznego dla osób niesamodzielnych. Na ten cel przeznaczyliśmy około 24 mln zł. Naszym priorytetem jest zapobieganie narastaniu zaburzeń psychicznych i wydłużenie okresu sprawności psychofizycznej i samodzielności zawodowej osób borykających się z takimi problemami. Wspieramy też opiekę nad osobami zależnymi poprzez rozwój systemu świadczeń zdrowotnych dla osób niesamodzielnych, w tym starszych. Na program, który będzie realizowany do 2023 r., do tej pory przeznaczyliśmy już ponad 47 mln zł. Będziemy również kontynuować cieszące się ogromnym zainteresowaniem pikniki zdrowotne, podczas których mieszkańcy korzystają z bezpłatnych badań i porad ekspertów.
Demografia rzeczywiście staje się coraz większym wyzwaniem. Jak Mazowsze przygotowuje się do prognozowanych zmian?
EL: Przede wszystkim wzmacniamy działania na rzecz rozwoju infrastruktury i zasobów kadrowych w obszarze opieki nad osobami starszymi. Chcemy minimalizować ryzyko wykluczenia społecznego osób zależnych i ich opiekunów, ułatwiając im dostęp do usług zdrowotnych, w tym pielęgnacyjnych i opiekuńczych. W dziennej opiece nad osobami zależnymi zwiększymy zatrudnienie zdrowych członków rodzin. Działania te będą komplementarne do usług finansowanych w ramach NFZ.
Powoli możemy podsumowywać efektywność perspektywy 2014-2020. Jak zmieniła się w tym czasie mazowiecka opieka zdrowotna? Jakie inwestycje miały dla tej metamorfozy największe znaczenie?
EL: Na realizację Regionalnych Programów Zdrowotnych oraz deinstytucjonalizację usług medycznych w zakresie zdrowia psychicznego dla osób niesamodzielnych oraz dziennych domów opieki medycznej przeznaczyliśmy do tej pory 254 mln zł. W trzecim kwartale 2019 r. przekazaliśmy prawie 21 mln zł na programy przeciwdziałające chorobom kręgosłupa i otyłości wśród dzieci oraz na prowadzenie dziennych domów opieki zdrowotnej.
Szczególną wartość ma dla nas zakończony już program badań przesiewowych słuchu dla uczniów klas pierwszych szkół podstawowych. Do maja 2020 r. realizowany będzie program diagnostyczno-terapeutyczny dla dzieci z autyzmem. Każdy z uczestników w wieku 1,5-15 lat otrzyma program domowy i środowiskowy. W jego ramach organizowane są także szkolenia dla rodziców. Z kolei do grudnia 2021 r. będzie realizowany duży program diagnostyki i rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, a w 2023 r. zakończy się program dla uczniów klas 1-6 szkół podstawowych, którzy zmagają się z chorobami kręgosłupa lub otyłością.
Nie zapominamy także o osobach starszych. Mieszkańcy powyżej 60. roku życia mogą skorzystać z programu wczesnego wykrywania i profilaktyki cukrzycy. To kolejna choroba cywilizacyjna. Ten program to zarówno profilaktyka, jak i edukacja w zakresie diety czy aktywności fizycznej. Program zakończy się w grudniu 2022 r.
Unijne wsparcie widać także w infrastrukturze. Praktycznie każdy szpital czy przychodnia zawdzięcza funduszom nowy sprzęt.
EL: Istotnie, dzięki dofinansowaniu z Unii Europejskiej, ale i z naszego budżetu dokonało się dużo pozytywnych zmian w polskiej służbie zdrowia. Pacjenci z Mazowsza są badani najnowocześniejszym sprzętem przez wykwalifikowany personel medyczny. Wspomnieć tu można chociażby zakupiony ostatnio przez nasz szpital siedlecki robot chirurgiczny DaVinci. Na ten cel przeznaczyliśmy z naszego budżetu ponad 9,5 mln zł.
Jeśli chodzi o wsparcie z UE, to do tej pory podpisaliśmy 31 umów na prawie 163 mln zł. Nasze sztandarowe inwestycje to budowa Siedleckiego Ośrodka Onkologii wraz z zakupem nowoczesnego sprzętu medycznego oraz budowa Mazowieckiego Szpitala Wojewódzkiego Drewnica, w którym leczeni są pacjenci z zaburzeniami psychicznymi.
Podmioty lecznicze korzystały też z innych form wsparcia, inwestując m.in. w e-usługi oraz efektywność energetyczną. Jak można je podsumować?
EL: Poza rozbudową, modernizacją czy doposażeniem placówek medycznych udało się także wiele zrobić w zakresie informatyzacji. Szpitale i przychodnie bardzo chętnie sięgają po środki na wdrożenie np. e-usług. To nie tylko usprawnienie pracy szpitala – łatwiejszy dostęp do wyników badań, konsultacje pomiędzy placówkami, to także duże ułatwienia dla pacjentów. Do tej pory podpisaliśmy 86 umów o wartości dofinansowania prawie 269 mln zł. Tylko w 2015 r. ponad 70 beneficjentów podpisało umowy o łącznej wartości 200 mln zł w ramach realizowanego przez samorząd projektu „E-zdrowie”. Na przełomie 2016/2017 r. zawarliśmy cztery umowy o wartości 19 mln zł w ramach regionalnych inwestycji terytorialnych. Dzięki tym środkom nowe e-usługi wdrożono w szpitalu w Kozienicach, szpitalu miejskim w Radomiu czy szpitalu psychiatrycznym w Krychnowicach.
Podpisaliśmy także trzy umowy z zakresu informatyzacji służby zdrowia, wsparcie aptek szpitalnych. Największy projekt, z dofinansowanie w wysokości 34 mln zł z UE, zrealizował Mazowiecki Szpital Specjalistyczny w Radomiu. Z kolei w ramach poddziałania 2.1.2 E-usługi dla Mazowsza w ramach ZIT podpisaliśmy 8 umów na kwotę 11,3 mln zł. Dzięki temu e-usługi wdrożono m.in. w Szpitalu Wolskim, Czerniakowskim i w SPZOZ w Zielonce.
Mazowieckie placówki medyczne bardzo chętnie sięgają po środki na termomodernizacje. Lepsza efektywność energetyczna przekłada się na oszczędności. Tego typu projekty realizowały m.in. Mazowiecki Szpital Specjalistyczny w Radomiu, SPZOZ w Kozienicach, Wyszkowie, Przasnyszu czy Sierpcu.
Skoro jesteśmy już przy inwestycjach w e-usługi… Jak Mazowszu udaje się wykorzystywać potencjał nowych technologii w medycynie i organizacji służby zdrowia?
EL: Planujemy rozwój e-usług, które będą zintegrowane i komplementarne do rządowych np. e-recepta, e-skierowanie. Chcielibyśmy wdrożyć regionalne repozytorium elektronicznej dokumentacji medycznej przy uwzględnieniu identyfikacji pacjenta w granicach dozwolonych przez regulacje powszechnie obowiązującego prawa. Na tym etapie zakładamy, że przy wykorzystaniu funduszy unijnych prowadzone będą dalsze prace, zwłaszcza te ukierunkowane na pacjenta, roboczo zwane mazowieckim centrum obsługi pacjenta.
Mamy również w planach – o ile w najbliższym czasie takie rozwiązania nie powstaną na poziomie rządowym – wdrożenie takich udogodnień jak m.in.: e-rejestracja, e-badania, e-powiadomienia, e-korespondencja, e-wypis, e-odpis, e-informator, telemonitoring czy telekonsultacje.
Biorąc pod uwagę ochronę zdrowia, jakie wyzwania przed nami? Jakie będą nasze priorytety w kontekście nowej perspektywy?
EL: W „Policy Paper” za istotny wskaźnik poprawy jakości życia został uznany dobry stan zdrowia. Wśród celów i kierunków działań prozdrowotnych w województwie mazowieckim, wyznaczonych na lata 2018-2021 wspólnie z Warszawskim Uniwersytetem Medycznym, mamy m.in.: profilaktykę chorób układu krążenia i układu oddechowego, chorób nowotworowych, zapobieganie, wczesne wykrywanie i przeciwdziałanie negatywnym skutkom chorób metabolicznych ze szczególnym uwzględnieniem cukrzycy, nadwagi i otyłości oraz zapobieganie zaburzeniom rozwoju fizycznego i psychospołecznego dzieci i młodzieży.
Dane epidemiologiczne wskazują, że to choroby cywilizacyjne stanowią główną przyczynę absencji spowodowanej przez problemy zdrowotne oraz przedwczesnych zgonów. Należą do nich m.in. otyłość, cukrzyca, schorzenia kręgosłupa, udary. Choroby te są istotnym problemem zdrowotnym z uwagi na ryzyko powikłań prowadzących do niepełnosprawności i wykluczenia społecznego. Warto w tym miejscu wspomnieć, że Samorząd Mazowsza powołał do życia Zespół ds. Organizacji Endowaskularnego Leczenia Ostrego Udaru Niedokrwiennego Mózgu.
Wsparcie udzielane w kolejnej perspektywie finansowej w ramach RPO WM będzie miało na celu poprawę jakości i dostępności świadczeń zdrowotnych, zgodnie z „Policy Paper” oraz mapami potrzeb zdrowotnych. Realizowane projekty powinny służyć głównie rozwojowi ambulatoryjnych i środowiskowych form opieki medycznej, takich jak podstawowa opieka zdrowotna i ambulatoryjna opieka specjalistyczna.
Starzenie się społeczeństwa na Mazowszu zwiększa zapotrzebowanie m.in. na rehabilitację oraz usługi opiekuńczo-lecznicze i paliatywno-hospicyjne. Pacjenci chorzy wieloprofilowo, którzy często długo przebywają na oddziałach szpitalnych świadczących opiekę krótkoterminową, a w szczególności na oddziałach internistycznych, po zakończeniu leczenia powinni mieć zapewnioną opiekę długoterminową lub odpowiednią pomoc społeczną.
Musimy być przygotowani na wzrost częstotliwości chorób układów: krążenia, oddechowego, kostno-stawowo-mięśniowego oraz onkologicznych i psychicznych. Priorytetem jest, aby rehabilitacja po przebytej chorobie z tej grupy zaczęła się jak najszybciej. Najlepiej jeszcze w szpitalu – po osiągnięciu stanu stabilności pacjenta, co obniża ryzyko wystąpienia powikłań.
Mazowsze ma być w Polsce pierwszym województwem, które wprowadzi Kartę dla Rodzin z Dzieckiem z Niepełnosprawnością. Na co mogą liczyć rodziny? Dlaczego zdecydowali się Państwo na ten program?
EL: To niezmiernie ważna i potrzebna inicjatywa w zakresie polityki społecznej. Na Mazowszu mieszka ok. 50 tys. dzieci z niepełnosprawnością. Naszym celem było wypracowanie systemu ulg, a przede wszystkim stworzenie jednej karty na Mazowszu, do której mogą przystąpić nie tylko instytucje samorządu województwa, ale też samorządy lokalne oraz przedsiębiorcy i podmioty ekonomii społecznej (np. spółdzielnie socjalne).
Obecnie trwają prace nad regulaminem, wzorem karty i katalogiem partnerów. Chęć przystąpienia do projektu zgłosiły już instytucje kultury samorządu województwa mazowieckiego – teatry, muzea czy skanseny, oferując zniżki od 50%. Ulgi dotyczyłyby również środków transportu (w tej chwili – Kolei Mazowieckich oraz Warszawskiej Kolei Dojazdowej), umożliwiając rodzinom wychowującym dzieci z niepełnosprawnościami bezpłatne przejazdy.
Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiała Małgorzata Remisiewicz
Przeczytaj: Klinika Budzik: Nadzieja dla pacjentów w śpiączce