Rewitalizacja w Żyrardowie

Żyrardów powstał w XIX w. jako wzorcowa osada fabryczna. Dziś w tym poprzemysłowym mieście od ponad 15 lat realizowany jest program rewitalizacji. Dzięki temu dawna stolica polskiego lnu staje się coraz piękniejszym i przyjaźniejszym miejscem do życia.

W Żyrardowie rewitalizacją zainteresowano się, zanim temat ten podjęły inne samorządy. Już w 2004 r., jako pierwsze miasto na Mazowszu i jedno z pierwszych w Polsce, Żyrardów przyjął Lokalny Program Rewitalizacji, który – sukcesywnie uaktualniany i dostosowywany do zmieniających się realiów prawnych oraz ekonomicznych – realizowany jest do dziś.

Żyrardów jako prekursor i wzorzec

Otwarte i entuzjastyczne podejście do zupełnie nowego zagadnienia, jakim była wówczas rewitalizacja miast, sprawiło, że Żyrardów szybko stał się w tej dziedzinie nie tylko prekursorem, ale też wzorem dla innych samorządów. Miasto stało się swoistym centrum dyskusji o różnych aspektach procesu rewitalizacji i miejscem wypracowywania najlepszych rozwiązań.

– Pozytywny rozgłos wokół Żyrardowa przyciągnął do miasta prywatnych inwestorów, którzy również dostrzegli wielki potencjał w pofabrycznych obiektach i zaczęli je sukcesywnie zagospodarowywać, zmieniając w lofty, hotele, galerie handlowe, kawiarnie i restauracje – tłumaczy Jacek Grzonkowski, dyrektor Wydziału Rewitalizacji i Rozwoju Urzędu Miasta w Żyrardowie. – Kiedyś sercem Żyrardowa była fabryka, która nadawała rytm życiu miasta. W wyniku działań rewitalizacyjnych centrum życia społecznego i gospodarczego zaczęło powracać na martwy przez wiele długich lat teren poprzemysłowy. Fabryka, a właściwie pofabryczne zabudowania, kolejny raz stały się motorem przemian społeczno-gospodarczych dla całego miasta – dodaje.

Żyrardów jako Pomnik Historii

W 2012 r. osada fabryczna w Żyrardowie została wpisana na listę Pomników Historii jako jedno z pierwszych nowoczesnych miast w Polsce, których układ urbanistyczny i typ architektury zostały podporządkowane konsekwentnie jego funkcji. Jednorodna, ale nie jednostajna zabudowa z czerwonej, nietynkowanej cegły oraz wyraźny podział miasta na części o różnych funkcjach przetrwały do dziś – obecnie są jednak inne niż w czasach, gdy miasto było planowane i nazwane na cześć francuskiego inżyniera Filipa de Girarda, wynalazcy mechanicznej maszyny lniarskiej i prekursora produkcji tkanin lnianych w Królestwie Polskim. W 2016 r. Żyrardów został laureatem konkursu na modelową rewitalizację miast, rozpisanego przez Ministerstwo Rozwoju. Było to nie tylko uhonorowanie dotychczasowych osiągnięć, ale także podkreślenie faktu, że wypracowany sposób prowadzenia procesu rewitalizacji może być wzorem dla innych samorządów w Polsce.

Fundusze na pomoc

Na terenie Żyrardowa wciąż materializują się efekty kolejnych projektów rewitalizacyjnych. Samorząd wykorzystuje każdą szansę, by sięgać po środki europejskie z przeznaczeniem na odbudowę tkanki urbanistycznej i społecznej miasta. W tym celu korzysta m.in. z funduszy europejskich. Jednym z ostatnich, dużych i kompleksowych projektów, które udało się zrealizować z dofinansowaniem z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego, jest „Zintegrowany projekt rewitalizacji centrum osady fabrycznej w Żyrardowie służący aktywizacji społecznej i gospodarczej”.

Potencjał Górnego Stawu

– Projekt ten jest realizacją pomysłu na przywrócenie miastu terenu dawnych zakładów lniarskich, położonego w ścisłym, zabytkowym centrum – wyjaśnia Lucjan Krzysztof Chrzanowski, prezydent Miasta Żyrardowa. – Naszym zadaniem było włączenie do organizmu miasta czegoś, co przez dziesiątki lat było z niego zupełnie wyłączone; teren fabryki był w przeszłości ogrodzony i zamknięty dla osób postronnych. Chcieliśmy również udostępnić mieszkańcom malowniczy zbiornik wodny, zwany Górnym Stawem, który w przeszłości wykorzystywany był do pozyskiwania wody do celów produkcyjnych i nigdy nie służył rekreacji. Nowe czasy stawiają jednak nowe wyzwania! Rejon Górnego Stawu stał się malowniczym terenem wypoczynkowym z plenerową siłownią i tarasem widokowym, a zakładowy ciąg komunikacyjny jest teraz ważną arterią miejską.

Zabytkowa biblioteka fabryczna

W ramach tego samego projektu przeprowadzono również remont zabytkowej biblioteki fabrycznej, która dzięki przepięknej aranżacji odnowionych wnętrz jest dziś uwielbianym przez najmłodszych czytelników miejscem spotkań z literaturą. Przy okazji budynek został przystosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

– Mamy jeszcze sporo planów – podkreśla Lucjan Krzysztof Chrzanowski. – W mieście jest prawie 300 obiektów wpisanych do rejestru zabytków, które wymagają różnego zakresu prac renowacyjnych. Obecnie kończymy remont kantoru, czyli dawnego budynku administracyjnego fabryki. Stanie się on siedzibą Urzędu Miasta. Na parterze zarezerwowaliśmy miejsce na multimedialną wystawę dotyczącą historii Żyrardowa. Kończymy też remont 10 budynków mieszkalnych, kontynuujemy zagospodarowanie terenu wokół Górnego Stawu. Jesteśmy również partnerem projektu remontu wież kościoła farnego. Nie pozwalamy sobie nawet na chwilę odpoczynku – podsumowuje prezydent.

Marek Rokita