Nowy rozdział w działalności Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie

Pałacyk Dittricha wyróżnia się w poprzemysłowej architekturze Żyrardowa elegancją, lekkością i położeniem. A także funkcją, jest bowiem siedzibą Muzeum Mazowsza Zachodniego. Po renowacji wygląda jeszcze korzystniej. Otworzyły się też przed nim nowe możliwości.

Na początku było to Muzeum Historii Ruchu Robotniczego. Jednak już od momentu powstania w 1961 r. gromadziło ono także pamiątki związane z Żyrardowem i okolicą. Czasy się zmieniły i dziś – od 2000 r. pod nową nazwą– nie odcinając się od robotniczych korzeni, pokazuje bogatą historię i kulturę miasta oraz regionu, którą budowali również przemysłowcy i ówczesna klasa średnia. A siedziba muzeum – wciąż ta sama – mieści się w budynku wzniesionym z myślą o funkcjach reprezentacyjnych. Willa dyrektora Fabryki Wyrobów Lnianych w Żyrardowie, Karola Dittricha młodszego, znajduje się w rozległym parku. W budynku bogaty przemysłowiec przyjmował ważnych gości, inwestorów i klientów, sam jednak mieszkał gdzie indziej. Pałacyk miał przede wszystkim pokazywać, że jego właściciel to człowiek z klasą, a także ładnie wyglądać.

Stop degradacji. Czas na nowe

I wyglądał. Jednak z upływem lat budynek zaczął tracić swój dawny blask. Na szczęście dzięki prowadzonym co jakiś czas remontom nigdy nie popadł w ruinę. Niezbędne było jednak podjęcie kompleksowych działań.Fundusze Europejskie stworzyły szansę na zatrzymanie stopniowej degradacji siedziby muzeum oraz jej unowocześnienie. – W tym projekcie chodziło z jednej strony o rewaloryzację zabytku, a z drugiej o modernizację tego obiektu – mówi Krzysztof Dziwisz, starosta powiatu żyrardowskiego.

Dodatkowo placówka wzbogaciła się o pracownię digitalizacji zbiorów, a budynek został przystosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Dziś muzeum pod wieloma względami spełnia wymogi, jakie stawia XXI w. Wcześniej były problemy z wentylacją, ogrzewaniem, zagrzybieniem. Bywało, że woda lała się na głowy gości i pracowników. – Miejsce jest bardziej przyjazne dla zwiedzających. Nasz zespół ma lepsze warunki pracy, a gromadzone od kilku dziesięcioleci eksponaty są pokazywane i przechowywane w odpowiednich warunkach – mówi Arkadiusz Sowa, p.o. dyrektora Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie.

Do najważniejszych prac należały: remont dachu, balustrad, balkonów, piwnic, okien, elewacji na poziomie parteru, drzwi wejściowych i klatki schodowej oraz wymiana rynien. Pozbyto się zagrzybienia ze ścian, zainstalowano ogrzewanie spełniające współczesne standardy. Wyremontowano stropy na parterze, ułożono parkiety. – Nowe oświetlenie eksponuje wybrane elementy wystawy. Odsłoniliśmy też zakryty od kilku lat świetlik w dachu. Zwiedzający dostrzegają zmiany na lepsze i po wielokroć wyrażają swoje uznanie dla efektów podjętych prac remontowych. Przestrzeń naprawdę wygląda elegancko – dodaje Arkadiusz Sowa.

Digitalizacja zbiorów, muzeum w sieci

Zamontowano też nowoczesny system wentylacji. Dzięki temu możliwe stało się bardziej efektywne użytkowanie piwnic. To właśnie w nich powstała pracownia digitalizacji zbiorów. Wyposażono ją w komputer, skaner, monitor, lustrzankę z obiektywem i lampą błyskową, drukarki oraz niezbędne oprogramowanie. Finalizacja projektu zbiegła się z ogłoszeniem stanu pandemii COVID-19, kiedy instytucje kultury przenosiły swoją działalności w sferę cyfrową. Pracownicy Muzeum Mazowsza Zachodniego digitalizują zbiory, tak by były one dostępne za pośrednictwem internetu. Zdjęcia i dokumenty prezentowane są m.in. na muzealnym profilu „Echo Żyrardowskie” na Facebooku. Jego pomysłodawcy przybliżają historię miasta w sposób ciekawy i trafnie oddający realia minionych lat. Zainteresowani poznają historię miasta, bazując na zbiorach ikonograficznych: fotografiach, obrazach, grafikach, kartach pocztowych.

Muzeum stało się w końcu miejscem przyjaznym osobom z niepełnosprawnościami. Nie chodzi tylko o nową toaletę lub schodołaz, dzięki któremu obiekt mogą zwiedzać osoby na wózkach. Projekt objął również zakup kiosku informacyjnego. – Finalnie osiągnęliśmy taki efekt, że nieduża przestrzeń jest optymalnie zagospodarowana i na tyle przystosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, na ile da się to zrobić w zabytkowym obiekcie – podkreśla Marcin Guzik, dyrektor Wydziału Inwestycji i Zamówień Publicznych Starostwa Powiatowego w Żyrardowie.

Moda na Żyrardów

W projekcie założono dwa podstawowe cele: zwiększenie powierzchni muzeum oraz przyciągnięcie większej liczby odwiedzających. Pierwszy z nich udało się zrealizować poprzez połączenie dwóch pomieszczeń, co przywróciło pierwotny układ architektoniczny. W osiągnięciu drugiego początkowo przeszkodziła pandemia. Jednak dziś faktycznie liczba zwiedzających wzrosła i w ubiegłym roku przekroczyła 6000 osób. Można się spodziewać, że w obecnym będzie ona jeszcze większa. Sprzyjają temu nie tylko efekty realizacji projektu, ale też rosnąca z roku na rok moda na Żyrardów, zapoczątkowana co najmniej od wpisania w 2012 r. XIX-wiecznej osady fabrycznej na listę Pomników Historii.

Muzeum Mazowsza Zachodniego znajduje się w otoczeniu przepięknego parku. Potencjał tego miejsca jest nieprawdopodobny. – Wycieczki, także z innych miast, zwiedzają nie tylko muzeum, ale też piękny park wokół. Jesienią miejsce wygląda naprawdę zjawiskowo – podkreśla Arkadiusz Sowa. Muzeum i park stanowią nierozłączną całość, choć mają różnych właścicieli. To jednak nie jest problemem. Projekt „Ochrona walorów siedziby Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie…” poprzedziła rewaloryzacja parku Dittricha, zrealizowana przez samorząd Miasta Żyrardowa. – Działania samorządów miejskiego i powiatowego były spójne, komplementarne – podkreśla Krzysztof Dziwisz.

Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie – miejsce otwarte

Muzeum nie zamyka się na potrzeby miasta i powiatu. Udostępnia swoje wnętrza różnym instytucjom. W pałacyku organizowane są konferencje i uroczystości na poziomie powiatowym. – Na przykład w ubiegłym roku po raz pierwszy odbyło się tu uroczyste otwarcie roku szkolnego. Budynek, jak za czasów swojego pierwszego właściciela, znów pełni funkcję reprezentacyjną. Tyle że dla znacznie szerszego kręgu osób – wskazuje Monika Bachańska, dyrektor Wydziału Oświaty, Kultury, Sportu i Turystyki Starostwa Powiatowego w Żyrardowie.

Działalność naukowa muzeum

Kluczem do sukcesu muzeum jest jego aktywna działalność statutowa, która skupia się na kształtowaniu i popularyzacji kultury oraz historii regionu. Organizuje się tu konkursy, m.in. plastyczne czy fotograficzne. Dużym zainteresowaniem cieszą się warsztaty dla dzieci i młodzieży, o różnorodnej tematyce. Muzeum pobudza, inspiruje oraz integruje lokalne środowiska miłośników historii, kultury i sztuki. Jako placówka naukowa realizuje projekty naukowo-badawcze. Efektem są publikacje popularnonaukowe, np. „Vademecum Żyrardowa” czy biografia Filipa de Girarda. W planach są działania badawcze dotyczące tematów do tej pory zaniedbanych bądź badanych szczątkowo, np. skala represji komunistycznego aparatu bezpieczeństwa wobec środowisk niepodległościowych w Żyrardowie po 1945 r. Pracownicy muzeum są ekspertami w zakresie historii regionalnej z różnych dziedzin, w związku z czym uczestniczą np. w opiniowaniu patronów ulic. Inicjują też działania upamiętniające lokalnych bohaterów.

Każdy zainteresowany, korzystając ze zbiorów biblioteki naukowej i wsparcia pracowników, może uzyskać poszukiwane przez siebie informacje.

Realizacja projektu modernizacyjnego umożliwiła placówce dalszy rozwój, przynosząc korzyści zarówno dla pracowników, jak i gości muzeum. Poprawione warunki pracy dla personelu oraz podniesiony standard ekspozycji znacząco wpłynęły na pozytywne postrzeganie tej ważnej dla regionu instytucji.

Marek Rokita

Projekt: Ochrona walorów siedziby Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie, zwiększenie powierzchni wystawienniczej, dostosowanie budynku dla osób niepełnosprawnych, utworzenie pracowni digitalizacji zbiorów, poprzez prace konserwatorsko-budowlane oraz konserwację zabytkowych stropów, wartość projektu: ok. 4 mln zł, dofinansowanie z UE: ok. 2 mln zł.