Model wielopoziomowego zarządzania w Europie Cohes3ion

Niejednolita gospodarka, różnorodność terytorialna i odmienne potrzeby obywateli przyczyniają się do szukania rozwiązań, które mają odpowiedzieć na współczesne wyzwania społeczno-gospodarcze. Jak innowacyjne mechanizmy partnerstwa i skutecznej koordynacji działań realizowanych na różnych szczeblach zarządzania sprawdzają się w praktyce?

Jednym z przykładów budowania wielopoziomowego modelu zarządzania w UE jest projekt „Cohes3ion – integracja wymiaru terytorialnego na rzecz spójności strategii inteligentnych specjalizacji (S3)”realizowany w ramach programu Interreg Europe 2014-2020. Angażuje on 10 partnerów z ośmiu krajów, tj.:

• BEAZ – Agencja ds. Konkurencyjności i Innowacji Prowincji Bizkaia (Kraj Basków, Hiszpania)
• Fundacja Azaro (Kraj Basków, Hiszpania)
• Fundacja Deusto/Orkestra – Baskijski Instytut Konkurencyjności (Kraj Basków, Hiszpania)
• Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego (Polska)
• Zgromadzenie Regionu Południowej Irlandii (Irlandia)
• Region Kalabrii (Włochy)
• Agencja Rozwoju Regionalnego Północno-Zachodniej Rumunii (Rumunia)
• Agencja Biznesowa Metropolii Ruhry (Niemcy)
• Okręgowa Rada Administracyjna Sztokholmu (Szwecja)
• Rząd Walii (Wielka Brytania).

Liderem projektu Cohes3ion jest Hiszpania – Agencja ds. Konkurencyjności i Innowacyjności Prowincji Bizkaia, wspierana przez fundacje Azaro i Deusto/Orkestra.

Celem Cohes3ion jest promowanie wzrostu gospodarczego i tworzenie miejsc pracy w całej Europie poprzez dobór najlepszych praktyk i odpowiednią politykę wewnętrzną. Zakres działań partnerów projektu koncentruje się na badaniu i analizie modelu zarządzania regionalną strategią inteligentnej specjalizacji (RIS3 – Research and Innovation Strategy for Smart Specialisation), co stwarza warunki do wymiany doświadczeń oraz wzmocnienia terytorialnego wymiaru Strategii.

Projekt jest podzielony na dwa etapy. Pierwszy, tj. „uczenie się”, trwa dwa lata i obejmuje: wymianę doświadczeń, spotkania projektowe, powołanie Regionalnej Grupy Interesariuszy, zidentyfikowanie dobrych praktyk, przygotowanie Inteligentnej Mapy Terytorialnej oraz opracowanie i uzgodnienie Regionalnego Planu Działania. W drugim, trwającym rok etapie, określonym jako „wdrażanie”, regiony partnerskie wdrażają i monitorują działania ujęte w Regionalnym Planie Działania.

Studium przypadku

Jednym z istotnych punktów projektu Cohes3ion jest wymiana doświadczeń oraz promowanie dobrych praktyk w trzech obszarach tematycznych. W zgłaszanych studiach przypadku (case study) partnerzy projektu pokazują sprawdzone rozwiązania, które mogą stać się inspiracją dla innego regionu, jeśli chodzi o:

• definicję i ewaluację S3 (strategii inteligentnej specjalizacji) w zakresie wymiaru terytorialnego
• koordynację horyzontalną (poziomą) między jednostkami samorządu terytorialnego zarządzającymi S3 a instytucjami otoczenia biznesu, klastrami, przedstawicielami innowacji, centrami badawczo-rozwojowymi itp.
• uwzględnianie celów S3 na różnych poziomach terytorialnych.

W województwie mazowieckiem lider projektu (BEAZ Bizkaia) wyróżnił trzy studia przypadku, które mogą być inspiracją dla innych organizacji. Są to:

• Grupy robocze ds. inteligentnej specjalizacji województwa mazowieckiego – jako przykład oddolnego oddziaływania (tzw. proces przedsiębiorczego odkrywania) przedsiębiorców, instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek naukowych na kształt instrumentów regionalnej polityki innowacyjności oraz ukierunkowania wsparcia ze środków publicznych na działalność badawczo-rozwojową przedsiębiorstw.

Funkcjonują cztery grupy robocze, po jednej dla każdego obszaru inteligentnej specjalizacji, tj.: bezpieczna żywność, inteligentne systemy zarządzania, nowoczesne usługi dla biznesu i wysoka jakość życia. Efektem prac tych grup jest m.in. opracowanie priorytetowych kierunków badań (agend badawczych), które pozwoliły ukierunkować tematycznie środki (z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020) na działalność B+R.

W bazie kontaktów grup roboczych znajduje się około 300 przedsiębiorców z różnych innowacyjnych branż.

Do głównych zadań członków grup roboczych należy weryfikacja zgodności obszarów inteligentnej specjalizacji z potrzebami przedsiębiorstw, a także udział w tworzeniu i opiniowaniu projektów dokumentów wdrożeniowych do RIS3 Mazovia.

• Zintegrowane Inwestycje Terytorialne metropolii warszawskiej – jako przykład współpracy 40 jednostek administracji publicznej, tj. gmin miejskich, miejsko-wiejskich oraz wiejskich, skoncentrowanych wokół silnego ośrodka miejskiego. Praktyka ZIT dała liczne dowody na to, że ww. obszary mogą wspólnie się rozwijać i napędzać rozwój na szczeblu lokalnym. Bliska współpraca gmin doprowadziła do zbudowania, jedynej na taką skalę, więzi między tymi jednostkami. Dzięki realizacji tego instrumentu pogłębiła się integracja i zmniejszyła rywalizacja między gminami. Zniknęły także obawy o dominującą pozycję dużego miasta, a wręcz przeciwnie – pojawiła się motywacja do wspólnego rozwiązywania problemów i pokonywania barier. Opisana praktyka promuje partnerski model kooperacji, który może być wzorem dla innych jednostek NUTS3 do podjęcia współpracy w ramach danego obszaru funkcjonalnego. Działania ZIT metropolii warszawskiej finansowane są z RPO WM 2014-2020 w następujących obszarach: e-usługi publiczne, transport niskoemisyjny, edukacja ogólna i przedszkolna. Efekty ZIT przekładają się na wymierne wskaźniki, tj. 21 zrealizowanych projektów zbudowania ścieżek rowerowych (łączna długość tras rowerowych to: 471 km), 33 projekty, dzięki którym powstały 62 parkingi P+R z 5903 miejscami parkingowymi, a także 1743 nowych miejsc opieki nad dziećmi poniżej 3. roku życia i udzielenie wsparcia 242 instytucjom edukacyjnym. O sukcesie projektów ZIT zadecydowało prowadzenie stałego i otwartego dialogu pomiędzy gminami Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego.

• Centrum Zaawansowanych Materiałów i Technologii (CEZAMAT) to przykład porozumienia dziewięciu ośrodków naukowych: Politechniki Warszawskiej, Uniwersytetu Warszawskiego, Wojskowej Akademii Technicznej, Instytutu Chemii Fizycznej PAN, Instytutu Fizyki PAN, Instytutu Wysokich Ciśnień PAN, Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN, Instytutu Technologii Materiałów Elektronicznych oraz Instytutu Technologii Elektronowej (będącego Hubem Innowacji Cyfrowych – Digital Innovation Hub). Centrum tworzy sieć pięciu laboratoriów, które są otwarte na współpracę między naukowcami a studentami oraz przedsiębiorcami z innowacyjnych branż. Badania prowadzone są w takich obszarach, jak: internet rzeczy (IoT), technologie terahercowe, miniaturyzacja, fotonika, techniki kosmiczne, nowoczesne terapie i materiały do celów diagnostycznych i terapeutycznych, inżynieria biochemiczna i biomedyczna, projektowanie i rozwój leków, a także magazynowanie i konwersja energii.

Oprócz realizacji projektów i badań misją tej organizacji jest też wspieranie innowacyjnych start-upów. CEZAMAT to również innowacyjne centrum zapewniające profesjonalne usługi dla biznesu, które jest dobrym przykładem współpracy jednostek naukowych.

• 

Planowane rezultaty projektu:

• zwiększenie wpływu inteligentnej specjalizacji na rozwój regionu
• wzmocnienie współpracy między sektorem publicznym a prywatnym i między programami operacyjnymi w sektorze B+R+I
• promocja wielopoziomowego modelu zarządzania.

Opisane powyżej studia przypadku zostały zgłoszone na platformie programu Interreg Europe jako dobre praktyki Województwa Mazowieckiego w obszarze wielopoziomowego zarządzania. Po zatwierdzeniu przez Wspólny Sekretariat Techniczny będą dostępne pod adresem: www.interregeurope.eu/policylearning/good-practices/.

Inteligentna Mapa Terytorialna

Jednym z głównych wyzwań w projekcie było opracowanie Inteligentnej Mapy Terytorialnej (ang. Smart Territorial Map) województwa mazowieckiego. Dokument miał na celu zidentyfikowanie nie tylko mocnych stron, ale także luk w procesie zarządzania Regionalną Strategią Innowacji (RIS Mazovia). W zamyśle pomysłodawców projektu Cohes3ion opracowanie Mapy pozwoli na wzmocnienie wielopoziomowego zarządzania między różnymi szczeblami terytorialnymi w regionie. Z uwagi na wielkość województwa mazowieckiego jej przygotowanie poprzedziła analiza i próba określenia szczebla administracji samorządowej, między którym dochodzi lub mogłoby dojść do wielopoziomowej współpracy i zarządzania. Ostatecznie w projekcie Mapy skoncentrowano się na miastach subregionalnych jako liderach dyfuzji wiedzy i innowacji w subregionach. Następnie, opierając się na dokumentach strategicznych (w tym przede wszystkim strategiach rozwoju miast), wskazano mocne strony danego obszaru w ujęciu horyzontalnym i sektorowym. Kolejno wymieniono odpowiednio: partnerów, którzy działają na rzecz promocji rozwoju, innowacji oraz przedsiębiorczości (w ujęciu sektorowym i horyzontalnym), możliwe obszary współpracy na różnych poziomach zarządzania oraz istniejące formy zaangażowania uczestników w proces tworzenia ekosystemu innowacji na poziomie województwa mazowieckiego.

Bazę można przeszukiwać wg państw i/lub regionów. Nie trzeba uczestniczyć w projekcie Interreg Europe, żeby korzystać z doświadczeń innych organizacji.

W konsultacjach Inteligentnej Mapy Terytorialnej wzięli udział przedstawiciele: Regionalnej Grupy Interesariuszy projektu Cohes3ion oraz przedstawiciele miast: Ciechanowa, Ostrołęki, Płocka, Radomia, Siedlec, Warszawy i Żyrardowa. Zgłoszone w tym procesie sugestie oraz wnioski będą przedmiotem dalszych prac skupionych wokół określenia działań możliwych do wdrożenia w ramach Regionalnego Planu Działania.

Planowane zakończenie projektu Cohes3ion nastąpi w lipcu 2022 r. Zachęcamy do śledzenia dalszych w nim działań na stronie internetowej www.interregeurope.eu/cohes3ion oraz za pośrednictwem Twittera: @cohes3ion. Wszelkie informacje znajdują się także na stronie internetowej www.innowacyjni.mazovia.pl i na profilu FB www.facebook.com/InnowacyjneMazowsze prowadzonych przez Departament Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego.

Kamila Milewska i Małgorzata Białczak

Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie