Jak się zatrzymać w codziennej gonitwie? O zdrowiu psychicznym we współczesnym świecie
Dobrostan psychiczny to w Polsce nowe pojęcie. Nie potrafimy z niego korzystać, a tym bardziej o siebie zadbać. Chcemy być doskonałymi rodzicami, partnerami i pracownikami. Najczęściej identyfikujemy się poprzez pracę, która daje nam bezpieczeństwo finansowe, środki do realizacji marzeń. Praca jest więc źródłem satysfakcji, a jeśli nie jest, co zrobić, by była?
Dobrostan psychiczny to poczucie satysfakcji, spokoju i radości z życia. Zazwyczaj wiąże się ze zdrowiem psychicznym, a jego podstawowymi składnikami są emocjonalna równowaga, poczucie sensu życia, satysfakcja z relacji społecznych i poczucie własnej wartości. Ważne jest, aby dbać o swój dobrostan psychiczny poprzez zdrowe nawyki życiowe, radzenie sobie ze stresem i rozwijanie pozytywnych relacji z innymi ludźmi. Według Raportu Smart, opracowanego dla Nationale Nederlanden, pt. „Dobrostan psychiczny w pracy”, aż 76 proc. ankietowanych pracowników twierdzi, że stres jest przyczyną problemów psychicznych, 70 proc. zauważa u siebie syndromy wypalenia zawodowego. Kryzys zdrowia psychicznego to także problem systemowy, o czym często zapominamy. Ma on również wymiar ekonomiczny. W 2020 r. wystawiono łącznie 1,3 mln zwolnień lekarskich (dane ZUS), których przyczyną było zaburzenie psychiczne. Te zwolnienia obejmowały łącznie 28,3 mln dni nieobecności pracowników w pracy. Skutki tego odczuwa pracodawca i gospodarka. Jakie wyzwania stoją przed nami w związku z codzienną gonitwą i wymogami, jakie stawiają nam codzienne aktywności ?
Gonitwa, pęd i bieg
– Musimy sobie radzić z naszą fizjologią, która nie jest przystosowana do tego, w jaki sposób funkcjonujemy. Nasz organizm nie przystosował się tak szybko jak my do zagrożeń cywilizacyjnych – twierdzi dr Magdalena Łazarewicz, psycholożka zdrowia, kierownik Uniwersyteckiej Poradni Psychologicznej Uniwersytetu Medycznego. Efektem jest podwyższony poziom adrenaliny i kortyzolu, który prowadzi w naszym organizmie do zmian na poziomie somatycznym i naruszenia zdrowia psychicznego. Próbujemy coś z tym zrobić, sięgając po używki i nie dbając o siebie.
Z kolei Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska, dyrektor Centrum Coachingu, zwróciła uwagę na to, że zaniedbujemy zdrowe rozładowywanie naszych emocji i napięć, ponieważ zbyt długo pracujemy. Energia, która się w nas kumuluje, nie może się uwolnić. Gonitwa, pęd i bieg, a w wolnym czasie scrollowanie na komórce sprawiają, że nie potrafimy się zatrzymać. Działamy jak automaty, które ciągle poszukują nowych bodźców. Zgubiliśmy to, co najważniejsze: czas na autorefleksję. – Ważne, by skontaktować się ze swoją fizycznością i psychiką oraz zapytać, czego potrzebuję, żeby się dobrze wyregulować – podkreśla Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska. – Każdy powinien również określić, gdzie jest próg przestymulowania – dodaje. Obie panie podkreślały, jak ważne jest holistyczne podejście do człowieka. Duchowość, sens i wartości to również istotne elementy, które nas określają i wpływają na nasze zdrowie psychiczne. Nie możemy więc oddzielać zdrowia psychicznego od fizycznego.
Pokonać stres w pracy
Dobry sen, dieta i aktywność fizyczna – to trzy elementy, które wpływają na to, że nasza odporność na stres jest lepsza. Zdaniem dr Magdaleny Łazarewicz od tego powinniśmy zacząć, by co dzień radzić sobie w stresujących sytuacjach. Kolejne techniki psychologiczne, takie jak: uważność na drugiego człowieka, na samego siebie i na to, co się z nami dzieje, czy wprowadzanie technik relaksacyjnych (np. oddychanie) ułatwią nam rozwiązywanie trudnych sytuacji w ciągu dnia, również w pracy.
Jesteśmy przepracowani. Rolą pracodawcy jest szukanie zmian w strukturze (np. zatrudnienie kolejnego pracownika) niż wysyłanie całej grupy na szkolenie pt. „Jak sobie radzić ze stresem”. Najbardziej odporny i wyszkolony pracownik nie będzie dobrze funkcjonował w złej strukturze. Szkolenia pracownicze są dobrym rozwiązaniem, ale nie powinny zastępować koniecznych zmian strukturalnych w firmie, które sprawią, że pracownicy będą odciążeni od zbyt dużej ilości obowiązków.
Po pierwsze: edukacja
Uczenie już najmłodszych dzieci emocji i radzenia sobie ze stresem – to zdaniem dr Magdaleny Łazarewicz bardzo istotny element naszego dorosłego życia. Kiedy budujemy zasoby zdrowia psychicznego od najmłodszych lat, mamy szansę na radzenie sobie z codziennymi wyzwaniami lepiej. Nie unikajmy trudnych tematów. Istotna jest również otwartość i rozmowa na tematy związane ze zdrowiem psychicznym. Dlatego: – Nie da się zarządzać czymś, czego nie jesteśmy świadomi – mówi Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska. Skuteczne metody i budowanie kapitału psychologicznego już od najmłodszych lat przekładają się na różne sfery i aspekty funkcjonowania człowieka w dzisiejszym świecie. Tym samym rozwijajmy również inne zasoby: wsparcie społeczne, dobre relacje z innymi.
Zatrzymać się
Nawet w najbardziej zabieganym dniu mamy chwile, kiedy jesteśmy sami ze sobą. Powinniśmy je pielęgnować i dążyć do tego, by było ich jak najwięcej. Ważne jest również to, by polubić siebie, dać przestrzeń do tego, by pobyć ze sobą i odłożyć telefon. To, co robimy, kiedy się już zatrzymamy, jest tak samo istotne jak reszta dnia. Może nawet bardziej, bo daje nam czas na autorefleksję i wyciszenie.
Opracowała Joanna Gontarz
W debacie Jak się zatrzymać w codziennej gonitwie? O zdrowiu psychicznym we współczesnym świecie udział wzięły: Urszula Szybowicz, prezeska fundacji „Nie widać po mnie” (moderatorka), dr Magdalena Łazarewicz, psycholożka zdrowia, kierownik Uniwersyteckiej Poradni Psychologicznej Uniwersytetu Medycznego oraz Agnieszka Zawadzka-Jabłonowska, dyrektor Centrum Coachingu.