Godność. Wolność. Równość. Trzy filary Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej
Unia Europejska to nie tylko wspólny rynek czy polityka. To przede wszystkim wspólnota ludzi wyznających te same idee i wartości. Karta Praw Podstawowych to dokument, który odzwierciedla to, czym naprawdę jest Europa dla jej obywateli. Wśród wielu praw i wolności zapewnionych w Karcie trzy wartości są jej filarami. To godność, wolność i równość.
Godność. Nienaruszalna wartość człowieka
Godność jest prawem każdej osoby. To fundament Karty. Każdy obywatel, niezależnie od pochodzenia, statusu społecznego czy przekonań, zasługuje na szacunek i ochronę. W praktyce oznacza to przeciwdziałanie takim praktykom jak tortury, niewolnictwo czy przymusowa praca. To także przypomnienie o tym, że każdy z nas jest wartościowy i ma prawo do życia w godności.
Artykuł 1 gwarantuje, że „Godność ludzka jest nienaruszalna”, podkreślając jej centralne miejsce w europejskim systemie wartości. Z kolei Artykuł 4, zakazujący tortur i nieludzkiego traktowania, przypomina, że ochrona godności człowieka jest nadrzędna wobec wszelkich innych interesów.
Wolność. Prawo do bycia sobą
Gdy mówimy o wolności, często myślimy o niej w kontekście swobodnego wyrażania swojego zdania czy podróżowania. Wolność ma w Karcie znacznie głębszy wymiar. Obejmuje prawo do życia prywatnego, ochrony danych osobowych, wolności myśli, sumienia i wyznania. To także prawo do zakładania i utrzymania rodziny, do edukacji oraz uczestniczenia w kulturze. W UE wolność nie jest przywilejem – jest prawem.
Artykuł 6 gwarantujący prawo do wolności i bezpieczeństwa jest świadectwem tego, że wolność oznacza nie tylko brak przymusu, ale także ochronę. Z kolei Artykuł 7, który chroni życie prywatne i rodzinne, podkreśla, że wolność obejmuje również prawo do prywatności i ochrony przed nieuprawnioną ingerencją.
Równość. Dla wszystkich, bez wyjątku
Karta gwarantuje także równość wobec prawa. I wspiera działania przeciwko dyskryminacji we wszystkich jej formach – ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne, religię, przekonania czy orientację seksualną. Równość w UE odnosi się także do działań na rzecz promowania równych szans i zapewnienia wszystkim obywatelom takich samych możliwości do wykorzystania swojego potencjału.
Artykuł 20 stanowi jasno, że „Wszyscy są równi wobec prawa”, gwarantując tym samym równość wszystkim obywatelom UE. Wielowymiarowy Artykuł 21 idzie dalej, zakazując dyskryminacji ze względu na płeć, rasę czy orientację seksualną. W praktyce oznacza to, że UE aktywnie przeciwdziała niesprawiedliwości i promuje różnorodność.
Wizja Europy opartej na wartościach
Karta Praw Podstawowych to więcej niż symboliczny zestaw reguł spisanych na papierze. Reprezentuje wartości i normy, które kształtują europejską tożsamość. Jako „żywy” dokument oddziałuje na codzienne życie Europejczyków, wpływa na decyzje podejmowane przez kraje członkowskie i instytucje UE. Jest dla obywateli Unii narzędziem do walki z niesprawiedliwością. Odzwierciedla wizję Europy, w której godność, wolność i równość są nie tylko respektowane, ale także promowane i chronione. W obliczu globalnych wyzwań i narastających podziałów te trzy filary pokazują nam, kim jesteśmy. I niczym kompas wyznaczają wartości, którymi powinniśmy się kierować jako Europejczycy.
Paulina Gutowska-Jarosz / Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych