Osiągnęliśmy unijną pełnoletniość
Polski PKB na głowę mieszkańca wzrósł w czasie członkostwa Polski w Unii Europejskiej z 49 do 76 proc. średniej unijnej. Dzięki temu nasz kraj zmniejszył o ponad połowę dystans gospodarczy dzielący nas od krajów Europy Zachodniej, a niektóre z nich już prześcignął.
Najbardziej spektakularny przykład awansu notuje region stołeczny, który pod względem PKB per capita liczonego parytetem siły nabywczej w 2019 r. wynosił 49,8 tys. euro, co dało mu 13. pozycję na liście wszystkich unijnych regionów. Tym samym region warszawski wyprzedza w tej klasyfikacji m.in. Wiedeń, Budapeszt, Salzburg, Helsinki czy austriacką prowincję Tyrol. Wynik ten oznacza również awans z 18. pozycji, którą region warszawski zajmował jeszcze w 2018 r. Przypomnijmy też, że w 2009 r., czyli na początku pomiaru tego parametru przez EUROSTAT, Warszawa i osiem powiatów podwarszawskich zajmowały dopiero 38. miejsce.
Sukces Polski w UE
Sukces w ostatnich dwóch dekadach Polska zawdzięcza w dużej mierze właśnie członkostwu w Unii. Gdyby nasz kraj pozostawał poza Wspólnotą, najprawdopodobniej nie odnotowalibyśmy prawie nieprzerwanego, wysokiego wzrostu gospodarczego przez kilkanaście lat z rzędu. Polska nie cieszyłaby się stałym, dynamicznym wzrostem gospodarczym, a dochody Polaków byłyby niższe co najmniej o 1/4. Takie wnioski płyną z wydanego w ubiegłym roku raportu Fundacji Schumana i Fundacji Adenauera „Gdzie naprawdę są konfitury? Najważniejsze gospodarcze korzyści członkostwa Polski w Unii Europejskiej”.
Członkostwo w UE odpowiada za ponad połowę całego wzrostu PKB odnotowanego przez Polskę po roku 2003. „Główną gospodarczą korzyścią z członkostwa w Unii jest udział Polski w Jednolitym Rynku Europejskim, w tym możliwość swobodnej sprzedaży polskich towarów i usług za granicę” – podkreśla prof. Witold M. Orłowski, koordynator naukowy raportu. Z kolei wpływ samych funduszy na odnotowane w okresie członkostwa tempo wzrostu PKB szacowany jest zazwyczaj na poziomie 0,3-0,5 proc. średniorocznego, dodatkowego wzrostu PKB. Choć może się to wydawać niewiele, nie do przecenienia jest ich pozytywny wpływ na poprawę jakości życia w Polsce i zapewnienie naszemu krajowi skoku cywilizacyjnego.
Polska beneficjentem netto budżetu UE Wspólny budżet Unii Europejskiej wspomaga realizację celów działania Unii, służąc m.in. wypełnianiu celów Polityki Spójności (polityki na rzecz zmniejszania różnic w rozwoju gospodarczym regionów i państw UE). Polska należy do beneficjentów netto budżetu, tzn. wypłaty z budżetu przewyższają ich składkę członkowską. Łączny napływ netto środków z budżetu Unii, po odjęciu wpłacanej przez Polskę składki członkowskiej, wynosił w okresie członkostwa 141 mld euro (średniorocznie ponad 8 mld euro, czyli odpowiednik 2,1 proc. polskiego PKB), a w roku 2020 sięgnął 13,2 mld euro (2,5 proc. PKB)[1]. W przyszłości, po osiągnięciu przez Polskę odpowiednio wysokiego poziomu PKB na głowę mieszkańca w relacji do średniej unijnej, nasz kraj może zmienić się z beneficjenta w płatnika netto wspierającego rozwój krajów uboższych.
Perspektywa samorządów
Pokazują to badania prof. Grzegorza Gorzelaka i Eweliny Przekop-Wiszniewskiej, opublikowane w artykule „Fundusze Unii Europejskiej w Polsce: ocena socjologiczna, instytucjonalna i ekonomiczna”. Według autorów raportu transfery z UE przyczyniają się w większym stopniu do tego, co można nazwać „ogólnym postępem cywilizacyjnym” i wyższą jakością życia mieszkańców niż rozwojem gospodarczym, co potwierdzają uzyskane w badaniach opinie samorządów. Znaczna część funduszy wykorzystywana jest w regionach, gminach i miastach poza sferą czysto gospodarczą, a ich celem nie jest bezpośrednie zwiększanie wartości dodanej, lecz przeznaczanie ich na wydatki nieinwestycyjne (np. tzw. projekty miękkie), inwestycje nieprodukcyjne (przede wszystkim z zakresu budownictwa mieszkaniowego i komunalnego oraz infrastruktury socjalnej i kulturalnej) lub o bardzo długim czasie zwrotu, np. finansowanie prac badawczo-rozwojowych. Tym samym dzięki wsparciu z Unii Europejskiej regiony i gminy skutecznie nadrabiają braki w wyposażeniu w infrastrukturę społeczną, medyczną, edukacyjną i kulturalną czy dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Wkład funduszy w postępy w zakresie infrastruktury edukacyjnej i kulturalnej jest najbardziej pozytywnie oceniany przez wszystkie jednostki JST, niezależnie od wielkości. Z kolei usprawnienia w transporcie publicznym uzyskały najwyższy odsetek pozytywnych ocen w miastach powyżej 50 tys. mieszkańców. Jest to zatem istotny kierunek w wykorzystaniu zasobów europejskich. Także w większych miastach takie obszary, jak ochrona środowiska naturalnego, wspieranie rozwoju gospodarczego czy tworzenie miejsc pracy, były ocenione pozytywnie.
Lepsza jakość życia dzięki funduszom europejskim
„Z perspektywy 15 lat wyraźnie widać, że dzięki Funduszom Europejskim Mazowsze przeszło ogromną zmianę cywilizacyjną” – mówił trzy lata temu w rozmowie z magazynem „Fundusze Europejskie na Mazowszu” marszałek Adam Struzik. Ta ocena jest wciąż aktualna. Projekty przyjazne mieszkańcom, podnoszące jakość życia w miastach i na wsiach, przywracające blask kulturze symbolizują zmiany, które zaszły na Mazowszu w ciągu ostatnich 18 lat.
Muzeum Pałac w Wilanowie, Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia w Radomiu
Pierwsze pieniądze, które region otrzymał w latach 2004-2006, skierowano m.in. na odrestaurowanie wnętrz pierwszego w Polsce muzeum sztuki – Muzeum Pałac w Wilanowie. Dzięki dotacji zabytek przeszedł wielką metamorfozę i przyciąga miliony gości z kraju i zagranicy. Jest prawdziwą perłą nie tylko Mazowsza, lecz całej Polski. Nikt, kto odwiedził to miejsce, nie ma wątpliwości, że były to pieniądze dobrze wydane. Udana inwestycja w kulturę pociągnęła kolejne przedsięwzięcia z zakresu dziedzictwa kulturowego, takie jak „Budowa centrum kulturalno-rekreacyjnego w Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu” czy „Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce”, a także śmiały projekt „Zmiana sposobu użytkowania dawnej elektrociepłowni na Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia” w Radomiu.
Klinika Budzik, badania przesiewowe słuchu
Ratowanie zdrowia warte jest każdych pieniędzy, a fundusze europejskie znacznie przyczyniły się do tego, że mazowieckie szpitale i przychodnie zasilił sprzęt przydatny w diagnostyce chorób i ich późniejszym leczeniu. Klinika Budzik została uruchomiona w lipcu 2013 r. jako pierwszy w Polsce wzorcowy szpital dla dzieci po ciężkich urazach mózgu. Jej budowa, której koszt wyniósł ponad 20 mln zł, została sfinansowana dzięki ofiarności wielu darczyńców oraz środkami z UE. Prawie 1000 szkół podstawowych ze wszystkich powiatów województwa mazowieckiego przystąpiło w roku szkolnym 2017/2018 do programu badań przesiewowych słuchu dla uczniów klas pierwszych. Badania prowadzone przez Światowe Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w Kajetanach były pierwszym tak kompleksowym działaniem w Unii Europejskiej, obejmującym cały region administracyjny kraju.
Ścieżki rowerowe i nowy tabor kolejowy
Mazowsze od początku postawiło na zrównoważony transport – przyjazny dla ludzi i środowiska. W naszym zestawieniu przypominamy dwa projekty – jednym z nich jest budowa dróg rowerowych na obszarze Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego. Stworzona sieć ścieżek stała się znakomitym uzupełnieniem systemu transportowego miasta. Zostały one zaprojektowane w taki sposób, aby użytkownik mógł się szybko przesiąść do innych środków transportu, np. na metro czy pociąg. Bez funduszy europejskich Koleje Mazowieckie nie byłyby w stanie zrealizować projektów zakupowych ani modernizacyjnych w tak dużym zakresie. Pasażerowie doceniają wygodę podróży – nowe składy zużywają mniej energii, są wygodne, klimatyzowane i bezpieczne.
Wsparcie osób z niepełnosprawnością
Fundusze europejskie otworzyły nowe szanse dla osób z niepełnosprawnościami. Stowarzyszenie na rzecz Osób Niepełnosprawnych Malwa Plus w Grodzisku Mazowieckim zrealizowało duży projekt reintegracji społeczno-zawodowej w celu przywrócenia bądź wzmocnienia ich aktywności i kompetencji społecznych oraz samodzielności. Dzięki zakupom materiałów do terapii i sprzętu rehabilitacyjnego projekt stworzył możliwość uatrakcyjnienia zajęć i odkrywania nowych zdolności podopiecznych.
Szkoła bliżej nauki
W ciągu ostatnich 18 lat w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego zmodernizowano setki szkół, zakupiono sprzęt dydaktyczny. Zrealizowano też wiele ambitnych przedsięwzięć rozwijających kompetencje uczniów. Warto przypomnieć projekt „Szkoła bliżej nauki” prowadzony przez Centrum Nauki Kopernik. Jego celami były: rozwój kompetencji w zakresie informatyki i przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, kształtowanie postaw kreatywności i pracy zespołowej, a także stworzenie warunków do nauczania metodą badawczą. To prawdziwa kuźnia przyszłych naukowców i wynalazców.
Prace badawczo-rozwojowe. Start-up SenxDx
Innowacyjne przedsiębiorstwa chętnie sięgają po dotacje, by sfinansować początkowe etapy prac nad nowymi technologiami czy produktami. Dzięki temu mogą przeprowadzać kosztowne badania. Taka ścieżka ułatwiła powstanie wielu nowości, które dzisiaj są poszukiwane na rynku. Najlepszym przykładem jest mazowiecki start-up SensDx, który opracował ultraczułe elektrody pozwalające zidentyfikować, jaka bakteria lub wirus jest przyczyną infekcji. Testy umożliwiają uzyskanie precyzyjnej informacji o rodzaju rozwijających się dolegliwości, a następnie postawienie dokładnej diagnozy i podjęcie właściwej terapii.
Przed naszym województwem kolejna perspektywa finansowa i nowe szanse na uzyskanie wsparcia z funduszy europejskich. Dzięki dobrze zrealizowanym projektom odpowiadającym na oczekiwania mieszkańców region będzie coraz lepszym miejscem do zamieszkania, nauki, pracy i wypoczynku.
Andrzej Szoszkiewicz
[1] Raport Gdzie naprawdę są konfitury?