Na jakie wsparcie w nowej perspektywie może liczyć województwo mazowieckie
W województwie mazowieckim jak w soczewce widać działanie polityki spójności Unii Europejskiej. Mniej zamożne regiony nadal głównie korzystają ze wsparcia w postaci bezzwrotnych dotacji. Z kolei te bogatsze poszukują innych źródeł finansowania, na przykład w postaci preferencyjnych kredytów z Europejskiego Banku Inwestycyjnego.
Największy wpływ na wielkość alokacji funduszy europejskich w ramach polityki spójności przyznawanych państwom członkowskim i regionom ma kryterium zamożności. W procesie alokacji stosuje się też inne kryteria, odzwierciedlające priorytety prowadzonej polityki, ale ich waga jest o wiele mniejsza. Kto jest zainteresowany tymi kryteriami, powinien sięgnąć do publikacji Europejskiego Trybunału Obrachunkowego „Alokacja środków finansowych w ramach polityki spójności dla państw członkowskich na lata 2021-2027”. W przypadku polityki spójności rozróżnia się obecnie trzy kategorie regionów:
- regiony słabiej rozwinięte, gdzie PKB na mieszkańca wynosi mniej niż 75 proc. średniego PKB w UE
- regiony w okresie przejściowym, gdzie PKB na mieszkańca jest pomiędzy 75 a 90 proc. średniego PKB w UE
- regiony lepiej rozwinięte, gdzie PKB na mieszkańca przekracza 90 proc. średniego PKB w UE.
Według danych Eurostatu Polska znajduje się wśród państw UE, w których rozdźwięk wartości PKB per capita (na osobę) pomiędzy najsłabszymi a najsilniejszymi regionami jest największy. Dla podregionów z największymi ośrodkami miejskimi wartości tego wskaźnika są na poziomie prawie 300 proc. (Warszawa), ponad 190 proc. (podregion Poznania), około 165 proc. (podregiony Wrocławia i Krakowa). Najniższe wartości PKB per capita odnotowują podregiony przemyski i chełmsko-zamojski (53 proc.), nowotarski (57 proc.) i ełcki (58 proc.).
Patrz: mapa PKB na mieszkańca w regionach UE
Jedno Mazowsze, ale dwa regiony
W tym rozdaniu unijnych funduszy Mazowsze po raz pierwszy będzie traktowane jako dwa regiony statystyczne: mazowiecki regionalny i warszawski stołeczny. Ten pierwszy zaliczony został do regionów słabiej rozwiniętych w Unii Europejskiej, więc samorządy, przedsiębiorcy czy organizacje pozarządowe będą mogły liczyć nawet na 85 proc. dofinansowania kosztów projektów. W sumie pula wsparcia wyniesie 1,9 mld euro. Będą to środki zarezerwowane w programie regionalnym (1,5 mld euro) oraz programie skierowanym do Polski Wschodniej (418 mln euro).
Propozycja wsparcia dla Warszawy i okolic wynosi 157 mln euro. 111,5 mln euro rozdysponowane zostanie w ramach programu regionalnego, a pozostała część, czyli 45 mln euro, będzie pochodzić z programów krajowych. Zakładany poziom dofinansowania projektów wyniesie do 50 proc. kosztów. Potencjalni beneficjenci będą musieli liczyć się więc z koniecznością zgromadzenia zdecydowanie większego wkładu finansowego na realizację projektów niż do tej pory. Mniejsza alokacja stanowi zagrożenie dla realizacji potrzebnych inwestycji lokalnych. Co więcej, biorąc pod uwagę niższy poziom innowacyjności na tle innych regionów UE, warszawski stołeczny wciąż wymaga dużych inwestycji w ten obszar. Dlatego podczas konsultacji społecznych marszałek Adam Struzik postulował zwiększenie przyznanej puli funduszy europejskich oraz możliwość dodatkowego współfinansowania projektów z budżetu państwa.
Preferencyjne kredyty dla Warszawy
Warszawa będzie musiała szukać alternatywnych źródeł finansowania. Duże, dobrze zarządzane i dynamicznie rozwijające się ośrodki miejskie są wiarygodnym partnerem instytucji kredytowych. Stolica może pochwalić się już długą historią współpracy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI), który udziela kredytów preferencyjnych na projekty wspierające cele unijne. Dotychczasowe kredyty zaciągnięte przez Warszawę wspomagają realizację dużych inwestycji infrastrukturalnych, które poprawiają m.in. stołeczną komunikację i gospodarkę wodno-kanalizacyjną. Już w 2008 r. EBI udzielił kredytu w wysokości 230 mln euro na projekt „Warszawskie tramwaje”, kontynuowany od 2015 r. z pomocą nowego kredytu w wysokości niemal 200 mln euro. Korzystając z kredytów, zakupiono nowy tabor oraz zrealizowano budowę nowych linii tramwajowych. EBI pomógł sfinansować II linię metra i zakup nowych pociągów, a także kolejne odcinki obwodnicy stolicy. Bank wspomoże też budowę na terenie Warszawy najnowocześniejszej spalarni odpadów w Polsce.
Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027
Do tej pory z programu Polska Wschodnia korzystało pięć województw: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie. W latach 2014-2020 z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wykorzystano 2 mld euro na rozwój innowacyjnej przedsiębiorczości oraz ważne, z punktu widzenia spójności i dostępności terytorialnej makroregionu, inwestycje w komunikację miejską, drogi i kolej.
Zobacz przykłady najciekawszych projektów.
W nowej perspektywie z programu będą mogli korzystać beneficjenci z części województwa mazowieckiego, bez Warszawy i dziewięciu otaczających ją powiatów: grodziskiego, legionowskiego, mińskiego, nowodworskiego, otwockiego, piaseczyńskiego, pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego i wołomińskiego. W puli programu jest prawie 3 mld euro, z czego ponad 2,5 mld euro z Unii Europejskiej.
Nowy program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej będzie się koncentrował na czterech głównych obszarach:
- przedsiębiorczość i inwestycje
- energia i klimat
- spójna sieć transportowa oraz kapitał społeczny
- turystyka i usługi uzdrowiskowe.
Z dotacji skorzystają zarówno małe i średnie firmy, innowacyjne start-upy, przedsiębiorstwa z sektora turystycznego i energetycznego, jak i samorządy oraz podmioty świadczące usługi publiczne, a także organizacje pozarządowe.
8 kwietnia br. zakończyły się konsultacje społeczne nad projektem programu. Jeszcze w tym roku planowane jest jego przyjęcie przez Radę Ministrów i przesłanie do Komisji Europejskiej.
Andrzej Szoszkiewicz
Chcesz wiedzieć więcej?
Pobierz projekt programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-27u (PDF 1 MB)
Szczegółowe informacje na temat aktualnych prac nad programem