Walka ze smogiem na Mazowszu – edukacja i inwestycje

Według ogłoszonego pod koniec 2018 r. raportu Światowej Organizacji Zdrowia na temat średniego rocznego poziomu pyłu zawieszonego, aż 36 spośród 50 najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej leży w Polsce. Wśród nich znalazły się dwie gminy położone na terenie województwa mazowieckiego – Otwock i Piastów. Pył zawieszony jest przyczyną m.in. astmy, raka płuc czy chorób serca. W walce z tym zagrożeniem pomaga Unia Europejska. 

Po pierwsze, edukacja 

Dane są alarmujące. I takie są też wyniki ankiety przeprowadzonej na zlecenie samorządu województwa na temat wiedzy mieszkańców Mazowsza o przyczynach zanieczyszczenia powietrza. W konkluzjach czytamy, że jedną z najważniejszych przyczyn złej jakości powietrza jest niedostateczna wiedza na temat smogu oraz nieprzestrzeganie prawa. Brakuje także systemowego wsparcia finansowego. 

– Cała Polska boryka się ze smogiem. Przyczyną jest niska emisja, która ma dwa źródła. Pierwsze związane jest przede wszystkim z indywidualnym ogrzewaniem w domach. W naszym klimacie piece praktycznie używane są od jesieni do wiosny. Drugim są spaliny z samochodów. Natężenie ruchu na naszych drogach jest bardzo duże. Widać to szczególnie w aglomeracjach. Poza tym po naszych drogach porusza się wiele pojazdów nieekologicznych, w kiepskim stanie technicznym. Jednak cały czas podejmujemy działania, aby tę sytuację zmienić – mówił w lutym 2019 r. marszałek Adam Struzik podczas konferencji prasowej zorganizowanej przez Komisję Europejską oraz samorząd województwa mazowieckiego. 

Niestety poprawa jakości powietrza to proces długotrwały, dlatego konieczne jest jak najszybsze podjęcie skutecznych działań ograniczających zanieczyszczanie powietrza. Kluczowa jest edukacja i informacja. Jak wynika z badań, mieszkańcy nie mają dostatecznej wiedzy na temat głównych źródeł zanieczyszczenia powietrza (większość, niesłusznie, główną przyczynę upatruje w zakładach przemysłowych i elektrowniach) i możliwości pozyskania finansowania na wymianę pieców. Stąd pilna potrzeba szkoleń, warsztatów, zajęć w szkołach i działań informacyjnych. 

Pieniądze na walkę ze smogiem 

– Walka z ograniczaniem niskiej emisji, ochrona powietrza to jedne z naszych priorytetów na najbliższe lata. Dlatego będziemy się starać przeznaczyć na te działania możliwe duże wsparcie – podkreślał na tej samej konferencji Marcin Wajda, dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego. 

W latach 2014-2018 na działania związane z przejściem na gospodarkę niskoemisyjną do beneficjentów z regionu trafiło 1,4 mld zł z UE. Z funduszy unijnych wsparto prawie 250 inwestycji. Najwięcej pieniędzy trafiło do mazowieckich samorządów, głównie na odnawialne źródła energii, efektywność energetyczną oraz redukcję emisji zanieczyszczeń powietrza. 

31 grudnia 2018 r. ogłoszony został trzeci nabór na projekty związane z ograniczaniem zanieczyszczeń powietrza oraz tzw. niskiej emisji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020 (działanie 4.3 Redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza, poddziałanie 4.3.1 Ograniczanie zanieczyszczeń powietrza i rozwój mobilności miejskiej, typ projektów: Ograniczenie „niskiej emisji”, wymiana urządzeń grzewczych). Tym razem do zdobycia jest prawie 13 mln zł. Samorządy, spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe i TBS-y swoje projekty mogły zgłaszać do 30 września br. W ramach konkursu wsparcie udzielane będzie na realizację projektów mających na celu likwidację niskiej emisji w regionie, w tym przyłączanie do sieci ciepłowniczej/chłodniczej oraz wymianę starych kotłów, pieców, urządzeń grzewczych wykorzystujących paliwa stałe. Pieniądze można uzyskać na zakup kotłów elektrycznych, olejowych, spalających biomasę (np. drewno, pellet) lub paliwa gazowe w gospodarstwach domowych, kotłowniach osiedlowych i budynkach użyteczności publicznej. Maksymalny poziom dofinansowania projektów to 80%. Rozstrzygnięcie zaplanowane jest na luty 2020 r.  

Instrumenty zwrotne

Na termomodernizację budynków wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, w tym wymianę urządzeń grzewczych, wsparcie dostępne jest w formie instrumentów zwrotnych. Pożyczki na łączną kwotę ponad 80 mln zł są udzielane z programu regionalnego dla województwa Mazowieckiego. Za zarządzanie funduszami odpowiada Europejski Bank Inwestycyjny, a funkcję pośrednika finansowego pełni Getin Noble Bank. Finansowanie składa się z dwóch części: 

1. kredytu inwestycyjnego na standardowych warunkach cenowych, tj. WIBOR 3M + marża Banku w wysokości minimum 2,7% oraz prowizja przygotowawcza w wysokości 1%. Ta część finansowania obejmuje 21% wartości finansowanej inwestycji 

2. preferencyjnego kredytu inwestycyjnego, którego całkowite oprocentowanie wynosi 0,5 x WIBOR 3M. Bank nie pobiera prowizji przygotowawczej od tej części kredytu. Ponadto w przypadku inwestycji, której oszczędności energetyczne przekraczają 60%, całkowite oprocentowanie kredytu wynosi 0%. Preferencyjna część finansowania obejmuje 79% wartości finansowanej inwestycji. Czytaj więcej.  

Samorządy na pierwszej linii  

– Przeciwdziałając zanieczyszczeniu powietrza, należy korzystać z wielu różnych, nawet na pozór niezwiązanych z tym tematem środków – przekonywał podczas tegorocznego Kongresu Czystego Powietrza burmistrz Ciechanowa Krzysztof Kosiński.

W Ciechanowie prowadzona jest termomodernizacja budynków, wymiana oświetlenia na energooszczędne i budowa ścieżek rowerowych. Kupowane są też niskoemisyjne autobusy. Przy dworcu kolejowym urządzony został parking „Parkuj i Jedź”. W tym roku zainstalowano panele fotowoltaiczne i pompy ciepła. Ciekawostką jest pasieka na dachu ratusza – pochodzący z niej miód jest sprzedawany, co jest także ciekawą formą promocji i edukacji. 

Walka ze smogiem jest też najwyższym priorytetem władz stolicy. Miasto zainwestowało w system monitoringu jakości powietrza. Funkcjonariusze Straży Miejskiej sprawdzają, czym warszawiacy palą w piecach. Wyposażeni w nowe drony kontrolują skład dymu lecącego z komina. Monitorowane są zarówno domy, jak i zakłady usługowe i produkcyjne.  

Priorytetem jest zazielenianie miasta i likwidacja wszystkich tzw. kopciuchów. W ciągu najbliższych czterech lat miasto przeznaczy 300 mln zł na m.in. likwidację trujących, starych pieców, przyłączenie kolejnych budynków do miejskiej sieci ciepłowniczej i gazowej oraz dofinansowywanie odnawialnych źródeł energii. Flagowym programem w stolicy są „Zielone ulice Warszawy”. Obejmuje on metamorfozę ulic poprzez nasadzenia drzew, krzewów czy kwiatów.  

Andrzej Szoszkiewicz