Muzeum dostępne
Swoje doświadczenia opisuje Marta Otrębska, która uczestniczyła w realizacji projektu „Wdrożenie modelu zapewniania dostępności oferty w Muzeum Emigracji w Gdyni”. Otrzymał on grant w ramach „Kultury bez barier”.
Czy to było pierwsze spotkanie Muzeum Emigracji z tematyką projektowania uniwersalnego?
Muzeum Emigracji w Gdyni od początku swojej działalności zwracało uwagę na kwestie związane z dostępnością. Na etapie dostosowywania budynku na potrzeby wystawiennicze i tworzenia wystawy stałej zwracano uwagę na ich dostępność, przy czym głównie pod kątem architektonicznym. Temat projektowania uniwersalnego zaczęliśmy zgłębiać mocniej od czasu wejścia w życie ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Natomiast udział w projekcie „Kultura bez barier” pozwolił nam wcielić w życie część pomysłów związanych ze zwiększaniem dostępności instytucji.
Co udział w projekcie „Kultura bez barier” zmienił w sposobie funkcjonowania muzeum?
Ten projekt był pierwszą okazją do szerszej współpracy z muzealnym zespołem ds. dostępności. To utworzone w grudniu 2021 r. ciało doradcze, w którego skład wchodzą osoby z niepełnosprawnościami oraz lokalni działacze i działaczki organizacji pozarządowych i szkół. Współpraca z nimi pozwoliła nam spojrzeć na muzeum oczami osób z różnymi niepełnosprawnościami. Wspólnie analizowaliśmy dostępność instytucji – jej architektury, programu oraz komunikacji. Następnie sprawdzaliśmy, które bariery najbardziej utrudniają im dostęp do oferty. Jako koordynatorce ds. dostępności zależało mi na tym, aby zapewnić osobom z niepełnosprawnościami samodzielny dostęp do naszych działań, w pierwszej kolejności do wystawy stałej – jako podstawy wszystkiego, co robimy.
Udział w projekcie pokazał nam, na co musimy zwrócić uwagę przy tworzeniu przyszłej oferty i jak ważne jest branie pod uwagę dostępności od samego początku projektowania rozwiązań. Niejednokrotnie okazywało się, że pewne niedostępne aspekty wystawy stałej będą bardzo kosztowne lub trudne do zmiany, bo wymagałyby przeprojektowania całej ekspozycji. Wystawa stała powstała w latach, kiedy wiedza o dostępności nie była tak powszechna i kończyła się na zapewnieniu windy albo zrobieniu podjazdu. Wtedy nikt nie myślał o odpowiednich kontrastach albo zaprojektowaniu przyjemnego oświetlenia.
Obecnie muzeum ma już swoje standardy dostępności, które szczegółowo wyznaczają zasady projektowania wystaw czasowych, publikacji czy projektów graficznych. Jako koordynatorka byłam też włączana do pracy nad wystawami albo nowymi projektami od samego początku. Dzięki temu od razu mogłam zwrócić uwagę na potencjalne wyzwania związane z dostępnością. Często podkreśla się, że dostępność to proces, i rzeczywiście tak jest – wiele zależy nie tylko od naszej wrażliwości (bo ta w muzeum była od początku pracy nad powstaniem instytucji), ale też od wiedzy i doświadczenia, które zdobywaliśmy między innymi dzięki zaangażowaniu w projekt „Kultura bez barier”.
Jednym z elementów modelu jest „koncepcja podróży odbiorcy”. Chodzi w niej o to, by na ofertę placówki spojrzeć oczami odwiedzającego, który jest osobą ze szczególnymi potrzebami.
Tak, to podejście sprawia, że możemy spojrzeć na wizytę w instytucji nie tylko z perspektywy fizycznego bycia w niej, ale też doświadczeń związanych z poszukiwaniem informacji o ofercie, dojazdem na miejsce, ewaluacją. Muzeum Emigracji w Gdyni jest zlokalizowane w porcie, a ta industrialna przestrzeń – jak się okazało – dla niektórych osób stanowi barierę.
W trakcie przygotowywania wniosku i wybierania się w tę metaforyczną „podróż” napotkaliśmy nowe wyzwanie – remont przystanku. Trasa prowadząca do instytucji codziennie mogła być inna, bo część drogi była zamknięta. Czasem niedostępny był chodnik, innym razem ścieżka rowerowa. U osób niewidomych, które szłyby do muzeum „na pamięć”, wszelkie nieoczekiwane zmiany mogłyby powodować dezorientację. Osoby na wózkach napotykałyby przeszkody w postaci kamieni na drodze albo wysokiego krawężnika. To doświadczenie dowodzi, że wszelkie zmiany w naszym otoczeniu sprawiają, że warto powtórzyć „podróż odbiorcy”. Dostosowanie instytucji nie jest dane raz na zawsze, to proces.
Chcesz wiedzieć więcej?
Poradniki, standardy i modele dotyczące dostępności w różnych dziedzinach
Podręcznik „Projektowanie uniwersalne w transporcie jest na +”